Iemand die lijdt aan coulrofobie heeft een angst voor clowns, geschminkte mensen en/of mensen met maskers of andere verkleedpakken aan. De angst ontstaat vaak in de jeugd van de patiënt. Kinderen komen in een traumatische situatie terecht met clowns, geschminkte mensen (bijvoorbeeld zwarte piet) of een persoon verkleed als sinterklaas. Sommige mensen lopen de angst op door te kijken naar films met moordzuchtige clowns (American Horror Story en IT). Mensen die bang zijn voor clowns en dus lijden aan coulrofobie hoeven zich niet te schamen; wereldwijd hebben duizenden mensen te maken met deze irrationele angst. Behandelingen als mindfullness, exposuretherapie en cognitieve gedragstherapie blijken zeer effectief te zijn om de angst te verminderen of volledig te verwijderen.
Coulrofobie
Coulrofobie is de irrationele angst voor clowns. Deze angst wordt ook wel clownangst genoemd en mensen die hieraan lijden zijn vaak ook bang voor geschminkte mensen en mensen met maskers of verkleedpakken aan. Omdat jezelf verkleden als clown of je gezicht schminken voor de lol nog niet bij de oude Grieken voorkwam, is dit een van de zeldzame fobieën met een naam uit het Grieks waarbij niet direct de angst valt af te leiden. Coulro betekent namelijk vrij vertaald: ‘iemand op stelten’ en fobie betekent angst. Het onvoorspelbare gedrag en het vreemde, soms angstaanjagende, uiterlijk van een geschminkte clown versterkt de angst. Naast de gebruikelijke symptomen die bij een fobie horen wordt clownangst vaak ook gekenmerkt door nachtmerries bij de patiënt. Een dag naar het circus, kermis of steden waar levende standbeelden zijn kan een vreselijke ervaring zijn voor iemand die bang is voor clowns. Daarnaast zijn er tientallen films gemaakt waarin een moordzuchtige clown de hoofdrol speelt of waarbij er mensen voorkomen die met een clownsmasker een bankoverval plegen. De fobie wordt vaak door een traumatische ervaring opgelopen als het zien van een enge film met een clown in de jeugd of door een extreme natuurlijke angst voor clowns die een patiënt ooit heeft gezien op straat. In ernstige gevallen van coulrofobie is de patiënt al bang als er een foto van een geschminkt persoon of clown wordt getoond. In uitzonderlijke gevallen is er ook een angst voor zwarte piet, de Kerstman en sinterklaas.
Horrorclown en terreurclowns
Een vreemd fenomeen in Frankrijk zijn de terror-clowns. Het klinkt erg grappig maar heel Frankrijk is er in oktober 2014 van in de ban. Iedere dag besluiten mensen zich in Frankrijk te verkleden als de horrorclown Twisty (uit American Horror Story) of Pennywise (uit IT) en onrust te zaaien in het land. Sommige clowns staren de slachtoffers enkel aan, maar er zijn in oktober ook aanvallen en berovingen geweest door de clowns. Voor de slachtoffers is het niet meer duidelijk welke clowns mensen voor de grap laten schrikken en welke clowns uit zijn op de bezittingen van het slachtoffer. Voor iemand met coulrofobie moet dit een verschrikkelijke situatie zijn. Daarnaast worden er ook regelmatig in landen als Amerika en Engeland (bank)overvallen gepleegd door mensen met een clownsmasker.
Hoe ontstaat coulrofobie?
Coulrofobie ontstaat het vaakst in de jeugd van iemand, omdat jonge kinderen snel reageren (zowel positief als negatief) op mensen met een herkenbaar lichaamstype, maar een onbekend gezicht. Er kan nieuwsgierigheid maar ook een vorm van angst of bangheid bij kinderen ontstaan. Wetenschappers zijn het er over eens dat de angst ontstaat door het niet weten wat er achter de make-up, rode neus en vreemde kleur haar schuil gaat. Traumatische ervaringen met geschminkte mensen rond feestdagen (kerst en sinterklaas met zijn zwarte pieten) bij kinderen dragen ook bij aan de ontwikkeling van coulrofobie. Een clown zelf kan met zijn grote rode neus, onvoorspelbare gedrag en vreemde gezicht beangstigend en bedreigend overkomen op kinderen. Bij veel kinderen en in mindere mate bij volwassen heeft de film IT, Batman (met het karakter The Joker, een clown) en andere horrorfilms als Fear of Clowns, Drive Tru en Saw bijgedragen aan een verergering of het ontstaan van de fobie voor clowns.
Ernstige gevolgen van coulrofobie
Iemand die lijdt aan de psychische aandoening coulrofobie kan hier vaak prima mee leven. Enge films met clowns of mensen die geschminkt zijn worden vermeden en in pretparken met vreemde personages wordt de hulp van familie, vrienden en vriendinnen ingeschakeld om zoveel mogelijk afstand tussen de patiënt en de verklede persoon te houden. Iemand die echter een heftigere vorm heeft van clownangst of coulrofobie kan er ernstige gevolgen van merken. Het ingrijpen van een therapeut is in beide gevallen zeer wenselijk. Ernstige gevolgen van coulrofobie kunnen onder andere zijn:
- Vermijden van pretparken
- Geen televisie meer durven te kijken
- Alleen in de veilige eigen omgeving durven te zijn. Buitenzijn vermijden en daardoor in een sociaal isolement geraken
- Niet naar grote steden met levende standbeelden toe
- Niet durven praten over de angst wegens schaamte
- Ernstig verstoord dag- en nachtritme en nachtmerries over clowns of geschminkte mensen
- Feestdagen niet durven te vieren wegens karakters die zijn verkleed
Anonieme reactie: Ik weet niet of het een fobie is maar ik haat clowns, dat heb ik al vanaf jongs af aan op de peuterspeelzaal kwamen er clowns, ze traden op maar ik moest huilen toen ik ze zag, niemand kon me toen helpen. Sindsdien zijn clowns mijn ergste nachtmerrie.
Waarom ik het in mijn hoofd haalde om de film It te kijken … geen idee!
Symptomen en kenmerken van de angst voor clowns
Iedere patiënt met coulrofobie reageert anders bij het zien van een clown, geschminkt persoon of iemand met een masker en/of verkleedpak aan. De ene persoon zal in een paniekaanval met alle symptomen daarbij schieten, terwijl voor een andere persoon kort vluchten van de clown voldoende is om van de angst af te komen. Symptomen die naar boven kunnen komen als iemand die lijdt aan coulrofobie geconfronteerd met door de angst in het echt of in zijn/haar gedachten kunnen zijn:
- De symptomen die horen bij een paniekaanval: hevig transpireren (bijvoorbeeld zweethanden), maag- en darmproblemen door nervositeit, onregelmatige hartslag, moeite met ademhalen, een droge mond en het gevoel de controle volledig te verliezen over het lichaam (urine, ontlasting).
- Algemeen angstig/bang gevoel
- Het gevoel vast te zitten, nergens heen te kunnen
- Vluchtgedrag
- Te snel ademen, onregelmatig ademen
Behandeling van coulrofobie
De angst coulrofobie is irrationeel, maar voor de patiënt is het een serieuze en heftige angst. De patiënt moet dan ook serieus worden genomen en er moet tijdig gezocht worden naar een juiste behandeling. De behandeling die de voorkeur heeft is een combinatie van exposuretherapie, gedragstherapie en gesprekken met een therapeut. De patiënt krijgt na een aantal gesprekken foto’s te zien van clowns of geschminkte mensen en werkt langzaam naar een ‘echte’ clown toe. Andere effectieve behandelingen bij coulrofobie kunnen zijn:
- Hypnotherapie
- Mindfullness
- NLP (Neoro-Linguistic Programming)
- Cognitieve gedragstherapie
- Praten met een deskundige
- Ademhalings- en ontspanningsoefeningen die thuis gedaan kunnen worden
- Desensibilisatietherapie
- Exposure-therapie
- Rustgevende medicatie
Tot slot
Coulrofobie is een serieuze aandoening waar een passende therapie zeer positieve resultaten kan hebben. Bij patiënten die te maken hebben met de angst voor clowns is het, ook bij milde angst en milde symptomen, noodzakelijk om de eerste stap naar een huisarts te zetten. Ken je iemand met de angst voor clowns of geschminkte mensen? Zet dan eventueel samen de eerste stap. Hoe eerder je hulp zoekt voor deze angst, des te korter de behandeling zal zijn.
