Emetofobie(ook wel overgeefangst genoemd) is de irrationele angst voor braken (ook wel overgeven of kotsen genoemd) en de angst voor het braaksel en de kots zelf. Iemand die bang is om braaksel te zien hoeft zelf geen moeite te hebben met overgeven. Emetofobie is een van de bekendste fobieën en wereldwijd lijden honderdduizenden mensen aan deze psychische aandoening. Behandelingen in de vorm van exposuretherapie en mindfullness blijken erg effectief te zijn bij deze angst.
Emetofobie
De angst om over te geven komt in Nederland en België bij meer dan 100.000 mensen voor. In Nederland is er zelfs een speciale stichting opgericht voor mensen die last hebben van deze fobie. Over het algemeen komt deze angst vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, maar de diagnose wordt gesteld bij mensen van iedere cultuur of sekse. Het woord emetofobie stamt uit het Grieks waar emeto (εμετός) overgeven betekent en fobie angst betekent. Deze fobie kan worden onderverdeeld in meerdere subcategorieën als angst om in publiek over te geven, angst om iemand te zien overgeven, angst om kots te zien en de angst om misselijk te zijn. Iemand die lijdt aan emetofobie is vaak erg paniekerig en nerveus als ze zich begeven bij mensen die ziek zijn.
Angst om over te geven
Het merendeel van de emotofoben heeft last van deze angst. Bij alle dagelijkse gebeurtenissen wordt er afgevraagd of ze te maken krijgen met overgeven. Een patiënt is vaak bang om publiekelijk over te geven of op plekken aanwezig te zijn waarbij ze niet kunnen vluchten naar een toilet. Ook zal een emotofoob een groot aantal voedsel- en dranksoorten vermijden waarmee ze een negatieve ervaring hebben opgedaan.
Angst om iemand te zien braken
Iemand die lijdt aan de psychische aandoening emetofobie heeft, naast de eigen angst om over te geven, ook een angst om dit bij andere mensen te zien. Dit hoeft niet altijd in het echt te zijn, maar kan ook via televisiebeelden, filmpjes op internet en stilstaande plaatjes en foto’s die we dikwijls in tijdschriften vinden. Filmpjes en plaatjes worden ook regelmatig op de sociale media als Facebook en Twitter gedeeld, waardoor het leven van een emotofoob nog lastiger gemaakt wordt. Er bestaat een kans dat iemand een ernstige vorm van emetofobie oploopt en zich volledig opsluit in zijn of haar eigen veilige omgeving.
Angst om braaksel te zien
Een deel van de mensen die lijden aan emetofobie hebben last van het zien van het braaksel zelf. Ze zullen ziekenhuizen en situaties waarbij zieke mensen zijn angstvallig vermijden en vragen zich bij iedere situatie af of ze te maken kunnen krijgen met braaksel. Een aantal beroepen en carrièremogelijkheden sluiten ze op deze manier zelf uit. De symptomen hoeven niet bij iedere persoon zo heftig te zijn; sommige patiënten hebben er op sommige specifieke momenten last van, waar anderen deze angst dagelijks bij zich dragen.
Bang om misselijk te zijn of te worden
Als een emotofoob een aanval van misselijkheid op voelt komen kan er paniek ontstaan met eventueel een paniekaanval. Doordat iemand bang wordt voor het misselijk zijn is de kans groter dat iemand misselijk wordt en uiteindelijk ook over moet geven. Het is een vicieuze cirkel.
Emetofobie in het nieuws en op televisie
Op dinsdag 4 november 2014 besteedt Irene Moors met haar programma Geef mij nu je angst aandacht aan de overgeefangst emetofobie. Ze volgt in de aflevering Irma. Irma heeft last van deze fobie waardoor haar leven zeer ernstig wordt beperkt en beïnvloedt. Deze aflevering kan ook worden teruggekeken op RTLXL (uitzending gemist van de Nederlandse omroep RTL). Mensen die lijden aan de aandoening kunnen deze aflevering het beste niet alleen kijken of alleen in overleg met een therapeut kijken. Het zien van iemand met deze angst en het verhaal aanhoren kan de eigen fobie versterken.
Hoe ontstaat emetofobie?
Er bestaat geen duidelijke oorzaak, volgens wetenschappers en experts, die emetofobie kunnen veroorzaken bij een persoon. Wel zijn ze het er over eens dat een traumatische ervaring uit het verleden met overgeven of braaksel, vaak uit de jeugd, een hoofdoorzaak is. In sommige gevallen is seksueel misbruik (psychisch en/of lichamelijk) een oorzaak, maar dit heeft niet altijd emetofobie als gevolg en heeft vaak andere gevolgen als een echte angst voor seksueel misbruik of een angst voor mannen. Een andere oorzaak kan te maken hebben met controle. Iemand die volledige controle wil hebben over haar omgeving en over zichzelf kan het kotsen of een kotsreflex niet gemakkelijk bedwingen, hier ontstaan paniekaanvallen en angsten door. Ook kan anorexia een oorzaak of een gevolg zijn.
Traumatische ervaringen met braaksel
Wetenschappers zijn het er over eens dat emetofobie vaak ontstaat dankzij een ervaring uit het verleden van een patiënt. Deze ervaring komt meestal uit de jeugd, maar kan ook op latere leeftijd voorkomen. Voorbeelden van traumatische ervaringen waardoor emetofobie ontstaat of versterkt zijn onder andere:
- Een ouder van een kind is (ernstig) ziek en heeft daarbij veel overgegeven. De ervaring van een zieke ouder in combinatie met braaksel is traumatisch genoeg om de fobie te ontwikkelen.
- Zwangerschap gaat vaak samen met overgeven en misselijkheid. Het gevoel van ongecontroleerd moeten overgeven kan op latere leeftijd terugkomen en als irrationele angst worden ontwikkeld.
- Een kind met een ouder die alcoholist is (alcohol en overgeven gaan samen) levert traumatische gebeurtenissen op.
- Een patiënt heeft negatieve ervaring met het nuttigen van alcohol en heeft daardoor overgegeven waar andere mensen toe stonden te kijken. Deze gebeurtenis wordt soms ook voor de grap gefilmd en mensen staan erbij te lachen. Schaamte speelt een grote rol bij deze ervaring en als de patiënt denkt aan de kans op herhaling zal hij of zij zieker worden.
Diagnose van overgeefangst
Een persoon die denkt te lijden aan deze fobie komt vaak als eerst bij een huisarts terecht. Als er bij een huisarts het vermoeden tot emetofobie bestaat zal hij de patiënt doorverwijzen naar een therapeut of psycholoog. Deze kan door middel van emetofobie vragenlijsten en door confrontatie met filmpjes of plaatjes van mensen die overgeven de diagnose stellen. Er lopen wereldwijd veel mensen rond met deze fobie waarbij de diagnose niet officieel is gesteld of waarbij de ziekte niet wordt erkent. Emetofobie is een serieuze aandoening waarbij het leven van een patiënt ernstig beperkt kan worden. Heeft u het gevoel niet serieus genomen te worden met uw klachten? Schakel een andere huisarts, therapeut of psycholoog in voor een second opinion. Dit kunt u ook doen als er geen ‘klik’ is tussen u en uw therapeut/psycholoog.
Heb ik emetofobie? Kenmerken en gevolgen
Weet u niet zeker of u last heeft van emetofobie? Kenmerken van deze fobie hoeven niet altijd heftig aanwezig te zijn en veel mensen hebben een lichte angst voor een vorm van braaksel. Een gesprek met een huisarts valt aan te raden als een of meerdere van de kenmerken van toepassing zijn bij een patiënt:
- U gaat niet tot nauwelijks uit eten met vrienden. Als u dit wel doet vermijdt u vreemde en hete kruiden en onbekende gerechten
- U drinkt geen alcohol, omdat u bang met misselijk te worden en daarvan over te geven.
- U houdt niet van kroegen of uitgaan. Soms heeft u al een hekel aan langs een uitgaansgelegenheid lopen.
- U eet het liefst niet op een publieke plek of waar andere (vreemde) mensen bij zijn.
- U kijkt obsessief naar de uiterste houdbaarheidsdatum van producten. Extreme angst om voedsel te nuttigen die over code zijn.
- U gaat niet naar een bioscoop toe. Als u wel gaat wilt u het liefst aan het einde van een rij zitten om zo gemakkelijk weg te kunnen. (dit in combinatie met misselijkheid en overgeven. Niet te verwarren met de angst om controle over urine of ontlasting te verliezen).
- U gaat nooit vliegen of reist niet met een boot. U vermijdt het openbaar vervoer en rijdt veel liever zelf of laat u rijden door ouders of bekenden.
- U vermijdt het zwanger worden, omdat u bang bent voor ochtendmisselijkheid of om voor uw baby te zorgen wanneer hij of zij ziek is.
- U vermijdt iedereen die recent ziek is geweest of ziek is.
- U heeft altijd een flesje water, kauwgom of pepermuntjes bij om de smaak van overgeven te maskeren mocht dit u overkomen.
Symptomen van de angst om te braken, kotsen of overgeven
Bij iedere persoon met emetofobie uit de angst zich anders. De ene persoon heeft alleen op specifieke momenten last (openbaar vervoer, op straat, in een auto, thuis, in ziekenhuizen) waar andere patiënten er dagelijks hinder van ondervinden. Paniekaanvallen (zweethanden, overmatig transpireren, het gevoel de controle te verliezen over het lichaam, droge mond, kortademigheid) publieke situaties of bij het denken aan de angst komen het meeste voor. Daarnaast is het belangrijkste symptoom het vermijden van situaties waarbij de patiënt zich ongemakkelijk voelt.
Behandeling van emetofobie
Iedere persoon heeft de behoefte aan een andere behandeling. De ‘klik’ met een therapeut is van groot belang voor een geslaagde behandeling. De behandelingen die bij emetofobie effectief zijn gebleken zijn onder andere:
- Hypnotherapie
- Mindfullness
- NLP (Neoro-Linguistic Programming)
- Cognitieve gedragstherapie
- Praten met een deskundige
- Ademhalings- en ontspanningsoefeningen die thuis gedaan kunnen worden
- Desensibilisatietherapie
- Exposure-therapie
- Rustgevende medicatie (oxazepam of antidepressiva als citalopram, sertraline of pardoxetina)
Bekende personen die lijden aan emetofobie
Van een aantal bekende personen is bekend dat ze lijden aan deze overgeefangst. Ze hebben dit in het openbaar toegegeven. Omdat beroemde mensen als zangers, zangeressen, filmsterren en andere bekende personen toegegeven hebben dat ze last hebben van emetofobie is de bekendheid de ziekte groter geworden. Daarnaast schamen, met name jongere meisjes en jongens, zich minder als ze het toegeven aan ouders of de huisarts. Bekende mensen die het het hebben toegegeven zijn onder andere:
- Charlie Brooker
- Joan Baez
- Jessica Craig
- James Dean
- Cameron Diaz
- Regina Hall
- Matt Lauer
- Howie Mandel
- Denise Richards
- Frankie Sandford
- Roger Goodell
- Mary Jo White
- Ashley Benson
De Nederlandse stichting voor emetofoben kan uitkomst bieden bij behandeling en diagnose van de angst.
Tot slot
Heeft u last van deze fobie of heeft iemand in uw omgeving een irrationele angst voor overgeven en vermijdt hij of zij sociale situaties? Schakel dan altijd een huisarts in. Aangezien in Nederland en België meer dan 100.000 mensen aan deze extreme angst lijden, is het niets vreemds en niet iets om voor te schamen. Praat er over met de ouders, vrienden of andere vertrouwde mensen. Zoek eventueel ook hulp bij stichting emetofobie. Behandeling van emetofobie kan weken tot jaren duren, maar de angst is in haast alle gevallen sterk te verminderen en bij veel patiënten blijft de angst ook voor altijd (of voor hele lange tijd) weg.
